domingo, 7 de febrero de 2010

Médicos y maquis gallego (I)


Ya contamos otro día que uno de los temas que nos interesaba investigar era la relación de apoyo/auxilio sanitario facilitado por médicos/sanitarios ourensanos y gallegos a la guerrilla y a sus enlaces en la posguerra. Hoy daremos datos de un galeno ourensano (Benito Rodríguez) y de otro lugués (Carlos Vázquez Penabad). En ambos casos sus familiares nos han facilitado generosamente datos y fotos, que hemos completado con nuestras notas tomadas en el archivo del Colegio de Médicos y en la bibliografía. Pensamos que son de una cierta novedad ya que aportan algunos datos y fotos hasta ahora de escasa difusión. En próximas entradas del blog aportaremos mas nombres y biografías.



  Benito Rodríguez Rodríguez: (Rial de Sabucedo-Porqueira-Ourense, 22/2/1895- 12/8/1966). Médico de Porqueira. Se licenció en Medicina en Santiago en 1921. Fue militante del Partido Republicano Radical, y “jefe izquierdista” a los ojos inquisidores del Servicio de Información e Investigación de la Falange Española Tradicionalista (Cerredelo, 2008). Prestó ayuda médica en momentos difíciles para todos a la partida del maquis de Casto Cabezas que permaneció activa en la zona de la Baixa Limia y raia seca en la zona del “Couto Mixto” hasta los años 40. Era pariente del escritor ourensano Carlos Casares y así contaba él sus recuerdos de su tío Benito en una de sus columnas de La Voz de Galicia y que él titulaba ese día como
“Un home ben pagado” (23-3-1996):
  “En Sabucedo, onde pasei unha boa parte da miña infancia, actuaron bastante os atracadores, que era o Nome que a xente lles daba os que andabna fuxidos no monte. Um deles, o Casto Cabezas, era de Forxa, unha aldea próxima, e tiña fama de bo tirador e destemido. Os nenos, cando xogábamos a gardas e ladróns, todos queríamos ser como aquel home. Contábanse del moitas cousas, desde que puxera en fuga a vinte gardas civis, ata que era capaz de meter unha bala polo bico dunha botella. Non sei se er certo. O Cabezas entregouse na casa de meu tío Benito, na galería, cando eu tiña oito ou nove anos. Foi um alivio, pois daquel xeito acabáronse os compromisos de sair de noite a curar feridos, xogándose ir ó cárcere se non facía a denuncia correspondente, que nunca fixo. A final, creo que llo agradeceron todos, incluídos os gardas. O tío Benito era un home elegane e bo, sempre a cabalo. Eu ainda recordo a xente petando na porta do pátio, de madrugada, para que fose a asistir a un enfermo ou a unha mulller de parto. Nunca se negou, nin com neve, ainda que tivera que recorrer vários kilómetros polo monte, de noite, exposto ós salteadores ou ós lobos. Pro riba, non cobraba case nunca, pois a xente non tiña diñeiro. Vivía das terras da casa. A pesar de todo, foi un home ben pagado. Cando morreu, levou detrás de si unha riada de amor e de cariño”. (CASARES, 1996).

Val do río Fírbeda (Porqueira)  e vista da Limia
e do pobo de Sabucedo dende lonxe (Arch. Diario Medico Guardia)




Pero Carlos Casares, que admiraba desde su niñez a Casto Cabezas, aún nos contó más cosas del maquis limiano y de su tío el Dr. Benito en otra de sus columnas en La Voz de Galicia: ( La Foto del Dr. Benito Rodríguez (foto de 1955) nos la ha facilitado su sobrino el Dr. Javier Casares, hermano de Carlos Casares.)

"O CASTO CABEZAS :
 Onte prometín falar aquí do Casto Cabezas, tío dese amigo meu que o outro día andaba revestido de axente do KGB. Non dixen que o disfrazado, hai anos, me dixo que ía desfacer unha procesión do Corpus a tiros. Quedáralle esa querencia desde rapaz, un día que foran buscar ó seu tío, para prendelo, e a falta de pan, pois o home non estaba na casa, batéronlle á única muller que andaba por alí, que resultou ser a nai do futuro revolucionario. A procesión non a desfixo. Limitouse a facer algunhas folgas en Barcelona e algunhas cousas máis, aínda que nunca se pasou. Por eso agora pode celebrar o entroido desta maneira. O seu tío andara fuxido no monte, despois da guerra, cando eu era rapaz. Tiña unha lenda enorme, de home valente e destemido, invencible, capaz de meter unha bala polo bico dunha botella a vintecinco metros de distancia, ou de partir dun tiro un fío do tendido eléctrico. Operaba polas terras da Limia, a cabalo da fronteira, a un lado e ó outro da raia, e non se privaba de ir comer o pulpo á Feira Nova, nos ollos da Garda Civil. Canso de andar tirado polo monte, un día presentouse na casa do meu tío Benito, en Sabucedo, con quen tiña boa relación porque algunha vez o viñera buscar para que lle curase ós feridos. Dixo que quería entregarse, pero puxo condicións. Por exemplo, elixiu para facelo ó tenente Barreiros, que logo chegaría a coronel, porque o consideraba un home de honor. Entregouse na casa do meu tío, nun ambiente relaxado, contando incluso cómo escapara unha vez, xa cando o tiñan collido. Pasou no cárcere uns anos. Aínda se presentou ás primeiras eleccións por un partido raro. Non recordo que tivese moitos votos, aínda que tiña amigos". (Carlos Casares, 15-2-2002, La Voz de Galicia).

  • Carlos Vázquez Penabad: (Muras-Lugo, 1905- Ourol, 2001). Durante casi toda su vida profesional ejerció como médico de Ourol (Lugo). Persona simpatizante del PSOE durante toda su vida, aunque no llego a ser militante del mismo. (la foto y muchos datos del Dr. Carlos Vázquez nos han sido facilitados por su hijo el Sr. Anxo Vázquez). En la posguerra era enlace de la guerrilla y prestaba asistencia a la misma:
“Había moita xente que estaba con nós, xente libre que nos acollía nas casas, dábanos de comer, facíannos a roupa, facían de enlaces...tamén o médico de Ourol. Sabían que estabamos para defendelos, que loitabamos pola liberdade...O pobo protexíanos, senón sería imposible sobrevivir.” (Testimonio de Domingo Villar Torres) (tomado de MAIZ, 2002).
Aunque algunas fuentes indicaban que había sido “paseado” por una contrapartida, no fue así. Sin embargo, sí que recibió numerosas presiones y amenazas, además de ser multado, llegando a ser una situación tan complicada que en torno a 1943 pidió cambio a la plaza de médico en Pol, en la Terra Chá luguesa, en donde ejerció durante 6-7 años antes de regresar ya definitivamente a Ourol en 1949. Era un profesional muy apreciado en la comarca de Ourol y hace unos años se le hizo un homenaje por parte del PSOE local. -------------------
Muerte de "Moncho", uno de los últimos jefes comunistas de la guerrilla antifranquista gallega (enero 2010):
La noticia de la muerte de Francisco Rey Balbís "Moncho", uno de los últimos jefes comunistas de la guerrilla antifranquista gallega apenas fue reflejada o recogida por la prensa gallega, aunque sí fue recogida por medios como "El País" o "Público". Falleció en Cuba hace unos días.
(en la foto, mapa de la actividad guerrillera y sus agrupaciones, 1946-1950, tomado de MAIZ(2002)) "Moncho", su lucha y la de muchos otros maquis gallegos han sido investigado en trabajos sobre la guerrilla antifranquista gallega (Harmut Heine, Maiz, García Reigosa, Téllez, Lamela...) o sobre el PCE de Galicia (Victor Santidrián...) o han sido incluídos en relatos y novelas (de Méndez Ferrín, Casares, Xabier Quiroga, Sarille... y muchos otros....-Rey Balbís es citado por Ferrín en el relato "Episodio de caza" de su libro "Crónica de Nós"- ).... pero aún a día de hoy desconocemos todavía mucho de lo sucedido en aquellos terribles años para estos luchadores, para sus familias y para sus apoyos/enlaces, muchos de ellos detenidos, torturados o ejecutados en sus propias casas y fincas por dar comida, avisos o cobijo al maquis.
+++++++++++++++++++++
ENLACES:
SÁNCHEZ, F. (2003): "Metges e maquis", Gimbernat: http://photomaniak.com/upload/out.php/i889095_metgesimaquis.pdf

No hay comentarios: